De Britse onderzoeksjournalist Nick Davies (55) was een aantal weken geleden in Nederland om te spreken over de crisis in de journalistiek. Hij schreef vorig jaar het geruchtmakende boek Flat Earth News, over het falen van de journalistiek, die in handen is gevallen van de commercie. Davies kent vooral de Britse situatie, maar die is volgens hem exemplarisch voor de hele westerse wereld.
Hoe staat de journalistiek ervoor, een jaar na uw boek?
‘Het beroep zit in heel ernstige problemen en er is een duidelijk risico dat de journalistiek uit gaat sterven. Wat me zorgen baart, is dat mensen dat niet zien, en als ze het wel zien, dat ze niet inzien dat het gestopt moet worden.’
De journalistiek dreigt uit te sterven?
‘De journalistiek sterft uit door de commercie. De belangrijkste taak van journalisten is te proberen mensen de waarheid te vertellen. Maar keer op keer maken we verhalen die verdraaid zijn en onwaarheden bevatten, of die propaganda zijn. O, zeggen mensen dan, dat moeten jullie zeker schrijven van jullie rijke bazen. Maar dat was vroeger.
‘Het echte probleem is de nieuwe generatie krantenbazen die niet uit is op propaganda, maar op winst. Deze eigenaren hebben verschrikkelijke schade toegebracht aan de redacties. Ze hebben hun kosten verlaagd door te bezuinigen, en hun inkomsten verhoogd door steeds meer pagina’s en bijlagen te eisen.
‘Journalisten hebben dus geen tijd meer om hun werk te doen. Ze praten niet meer in het café met politieagenten en leraren. En vooral: ze hebben geen tijd meer om de feiten te checken, de basis van het vak.’
Wat betekent dat?
‘Je ziet gebeuren wat ik morele paniek noem: als de emoties bij het volk hoog oplopen, passen journalisten zich aan. Bij oorlog moeten we onze jongens steunen. Je ziet het ook bij Obama. De belangrijkste politieke vraag van dit moment is of hij echt het verschil kan maken. Het antwoord is dat we dat niet weten, maar: waarschijnlijk niet.
‘Maar The Guardian, volgens mij de beste krant ter wereld, had tien pagina’s over de inauguratie waarin geen journalistieke vraag werd gesteld. Omdat mensen alleen willen horen over hoop en verandering’.
Heeft uw boek al iets veranderd?
‘Het is een heel agressief boek geworden, omdat ik vond dat iemand eindelijk eens de waarheid moest vertellen over ons vak. Daardoor heb ik weinig kunnen nadenken over oplossingen.
‘In elk geval moeten we weer trots worden op ons vak. We moeten steun eisen van publiek en politiek. We zouden eigenlijk een soort Gay Pride moeten organiseren: wij zijn blij en trots dat we journalisten zijn!
‘Want de meeste journalisten zijn fatsoenlijke mensen, maar een paar bad guys hebben onze reputatie verknald. We moeten werken aan de wedergeboorte van het eerzame vak journalistiek.’
De kredietcrisis maakt het er niet beter op.
‘Geld is het grootste probleem. Nieuwsbedrijven kunnen zichzelf niet meer bedruipen. Eerst zijn onze lezers weggelopen, vervolgens heeft internet alles gratis gemaakt en adverteerders weggehaald. De kredietcrisis verergert die problemen.
‘Veel mensen denken dat de papieren krant verdwijnt, wat geweldig scheelt in de kosten. Maar kunnen we dan genoeg geld verdienen op internet? We moeten een nieuw verdienmodel vinden, maar ik weet ook nog niet hoe.’
Keren lezers en adverteerders terug als kranten beter worden?
‘De lezers wellicht wel. De website van The Guardian trekt maandelijks 26 miljoen bezoekers, onder wie 10 miljoen Amerikanen. Die vertrouwen hun eigen media niet meer, vooral door Irak. Die willen geen junk news meer, die willen het echte werk. Dat is hoopgevend.’
Helpt staatssteun, of moeten kranten dat niet willen?
‘Ik zou geld aannemen van iedereen, op twee voorwaarden: geen bemoeienis met de inhoud en geen eisen dat redacties nog verder moeten inkrimpen. Als de overheid zo een fonds kan opzetten, waarom niet?
‘Ik vrees alleen dat het er niet van komt zolang journalisten worden gezien als enge wezens, in plaats van fatsoenlijke mensen die hun werk goed willen doen, maar daar geen kans voor krijgen.’ Wilco Dekker (de Volkskrant)
Het boek is te koop bij Bol.com voor € 11,99 en bij FNAC voor € 14,85